Masalın Özellikleri Nelerdir

Masal Nedir?

Halk tarafından oluşturulan ve dilden dile, kuşaktan kuşağa sürüp gelen, genellikle bazı durum ve olayları olağanüstü yetenekleri olan kahramanlara bağlayarak karşı tarafa aktarılan sözlü halk hikâyelerine masal denir.

Masal Türünün Özellikleri

• Masallar bireylerin hayal gücüne bağlı olarak oluşturulan,  Gerçekle pek ilgisi olmayan edebi bir türdür. Mensur bir yapıya sahip olup, Nazım-nesir türüyle karma yapıda olan masal örnekleri de bulunmaktadır.
• Masalı kurgulayan kişinin geçtiği yer ve zamanı inandırıcı kılma gibi bir kaygısı bulunmamaktadır.
• Masallar, ilk olarak bir kişi tarafından ortaya çıkarılsa da, halk arasında yöreden yöreye, ülkeden ülkeye yayıldıkça artık halkın malı olur. Yani işin özü artık Masal, anonim bir tür olur.
• Masallarda genel olarak iyilik / kötülük, haksızlık/ doğruluk, zulüm /adalet,  kibir/ alçakgönüllülük… gibi birbirine zıt duygu ve davranışlara sahip bireylerin bir konu hakkındaki mücadelelerinden ve ulaşılması güç hayallerinden söz edilir.
• Masallarda genel olarak yer ve zaman kavramları belirsiz olup, yer olarak genellikle ” Kaf Dağı, Büyük Bir Orman, Devler Ülkesi, Yemen, Hint ve Maçin” kullanılır.
• Anlatımda en çok geniş zaman veya öğrenilen geçmiş zaman kipi olan (mış/miş) kullanılmakta olup, Anlatımı hikaye ver Romana göre kısa ve sadedir.
• Masallarda bulunan kişiler istenilen kesimden seçilebilir.  Örnek vermek gerekirse Masallarda Periler, Cinler, Cüceler, Devler, Büyücüler veya konuşan hayvanlar gibi olağandışı karakterler yer alır.
• Masalların büyük çoğunluğu ” bir varmış, bir yokmuş, evvel zaman içinde, kalbur saman içinde” gibi standart cümlelerle başlar. Bunlara döşeme veya tekerleme de denir. Tekerleme cümlesinden sonra “olay” sonrasında ise “dilek/ istek”  bölümleri gelir.
• Türk masal kültüründe dilek bölümünde genellikle “Onlar ermiş muradına  biz çıkalım kerevetine…. “Veya ” gökten üç elma düşmüş, bir okuyanın…” gibi cümlelerle başlayarak masal sonlandırılır.
• Masallarda dikkat edilen en önemli noktalardan bir tanesi de milli ve dini motiflere neredeyse hiç yer verilmemesidir.
• Masalların içerisinde genel olarak bir eğitim amacı saklıdır; bu yönüyle masallar didaktik (öğretici) bir nitelik taşır.
• Masal türünün dünyada ilk olarak Hindistan’da doğduğu iddia edilmektedir.
• Artık günümüzde çoğu kişi tarafından yeni yeni masallar da yazılmaktadır. Türk masalları üzerinde, en çok popüler olan kişiler Eflatun Cem Güney ve  Pertev Naili Boratav gibi yazarlardır.
• Türk Edebiyatında “masalcı baba” olarak tanınan ünlü yazar Eflatun Cem Güney’dir. Pertev Naili Boratav adlı yazarın ise masallar ile ilgili yaptığı en önemli çalışmaları “az gittik uz gittik” ile “Zaman Zaman içinde” adı ile yayımlanmış eserler olup,  son zamanlarda popüler olan Billur Köşk Masalları ise ünlü yazar Tahir Alangu’ya ait bir eserdir.
• Masal evrensel esaslara dayanan bir tür olup, anlatımda secilere de yer verilmiştir. Genellikle diğer edebi türler olan destan ve halk hikayelerinden daha kısadır. Tasvir etme, soru – cevap ve tekrar etme gibi yöntemler Masalın anlatımını şekillendiren belirgin hususlardır.
• Türk masalları, sembolik açıdan zengin bir tür olup, Türk masallarında Derviş, Hızır, İyilik perisi, Abdal ve Pir gibi belirgin karakterlere çoğu zaman yer verilir. Bu karakterler masal kahramanlarının dualarının ve dileklerinin kabul görmesi yönüyle anlatılırlar.
• Türk masalları ile ilgili ilk derlemeyi Ünlü yazar Ziya Gökalp, ilk bilimsel çalışmayı ise lgnacz Kunos’ adlı yazar yapmıştır.
• Manzum türde yazılmış olan ilk masal örneklerine ise Ziya Gökalp tarafından derlenen Alageyik, Behçet Necatigil tarafından derlenen Üç Turunçlar eserlerini verebiliriz.

Masalların Planı (Yapısı)

Kendine özgü yapı ve özellikleri bulunan Masallar farklı bölümleri olan bir türdür. Masalın planı veya bölümlerini ana başlıklar altında inceleyelim.

1) Döşeme: Masalın giriş bölümü olan ve genelde “Bir varmış, bir yokmuş.” Gibi tekerleme ile başlar. Döşeme bölümündeki giriş tekerlemesi ile Masalı dinleyen veya okuyan bireyler masalın olağanüstü dünyasına hazırlanırlar.

2) Serim: Masalın ikinci bölümü olan Serim de kişi, olay, zaman ve mekân ile ilgili en temel unsurların anlatıldığı bölümdür. Bu bölümde anlatılman olayın içinde bulunan kişi ve karakterler tanıtılır ve masalı oluşturacak ve gelişmesini sağlayacak olayın/olayların neler olduğu ve nasıl başladığı konuları anlatılır.

3) Düğüm: İsmindende anlaşılacağı üzere bu bölümde masalda anlatılmak istenen olayların düğümlendiği ve bir çıkmaza girdiği bölümdür. Düğüm Bölümünde aktarılan olaylar, genelde dinleyenlerin ilgisini ve merakını arttıracaktır.

4) Çözüm: Yine isminden anlaşılacağı üzere düğüm bölümünde çıkmaza girilen konuların çözüme kavuşturulduğu bölümdür. Bu Bölümde genelde olağanüstü yetenekleri olan kişi veya varlıkların yardımı söz konusudur.

5) Dilek: Masalın en son bölümü olan ve her zaman ders alınan veya mutlu edecek bir sonuca bağlandığı bölümdür. Dilek bölümü çoğu zaman bitiş tekerlemesi olan “Gökten üç elma düşmüş..”  gibi tekerlemelerle son bulur.

Ünlü Masal Kahramanları ve sembolize ettiği değerler:

Keloğlan – Bir Anadolu çocuğu olan Keloğlan genelde Şans ve zekayı sembolize eder.

Yaşlı adam – Çoğu zaman İyilik, yardım ve bilgeliği sembolize eder

Üvey anne- Genellikle kötü kalpli olup, Zulümü sembolize eder.

Üvey kız kardeş –  Çoğu zaman Kıskançlığı sembolize eder

En küçük kardeş – İyilik, başarı, zeka ve sevgiyi sembolize eder

Masal türü için yapılan belli başlı adlandırmalar:

Nağıl:  Kuzey ve Güney Azerbaycan bölgesi ile Kafkaslarda kullanılan tanımdır.

Erteg/ Ertegi:  Hazar Denizi’nin doğusunda bulunan Türk coğrafyasında (Özbekistan, Türkmenistan, Kırgızıstan, Kazakistan, Uygur Özerk Cumhuriyeti)  kullanılan tanımlardır.

Mesel, hekat (hekâyat), Masal, Hikaye: Balkan coğrafyası ve Türkiye’de kullanılan tanımlardır.

Masalların Anlatım Özellikleri

– Anlatımı herhangi bir engele takılmadan akıp gider. (Akıcılık)

• Gereksiz ifadeler olmadığı gibi gereksiz sözlerin tekrarları hiç yapılmaz.( Duruluk -Akıcılık)
• Ses akışını ve anlatımı bozan, telaffuzu güç sözcük ve kelimelere yer verilmez. (Akıcılık)
• Anlaşılması güç olan cümlelere yer verilmez. (Duruluk – Açıklık)
• Anlatımı gayet sade olur. (Yalınlık)
• Duygu ve düşünceler kısa bir biçimde ve kesin ifadelerle anlatılır. (Yalınlık)

Masalın bölümleri nelerdir?

Hayvan Masalları:

Genelde Kısa masallar olarak türemiş olup, La Fontaine masalları, Ezop Masalları, Kelile ve Dimne ve Aisopos bu türün en tanınan örneklerdir.

Olağanüstü Masallar:

Konusu ve kahramanları bakımından akıl dışı bir özellik taşıyan hayal ürünü masallar türüdür. Peri,  Cin, Dev, Sihirli Asa ve Büyücü gibi doğaüstü varlıklar çevresinde biçimlenir.

Gerçekçi Masallar:

Masaldaki kişiler ve olaylar gerçeğe daha yakın olan türdeki Masallardır. Padişah, Prenses, Sultan, vezirler ve kadılar gibi…

Güldürücü Masallar:

Genellikle eğlendirici nitelikte olan fıkra ya da nükteli küçük hikâyeden oluşan bu masal türünün kültürümüzdeki adı “latife” olarakda geçmekte olup,  Mizahi yapıda bir anlatıma dayanmaktadır. Bektaşi, Bücürük, İncili Çavuş gibi tanınmış fıkra kahramanlarıdır.

Zincirlemeli Masallar:  

Önemsiz veyahut Küçük olayların halkalar biçiminde ardı ardına dizilerek meydana getirdiği masallardır.  Bu halkalar belli bir mantıkla birbirine bağlanmıştır. Sürükleyici ve akıcı bir tempoda yürütülür.

Masal Nasıl Yazılır?

 Masallar, Roman ve hikayelerde olduğu giriş, gelişme ve sonuç bölümlerinden oluşmaktadır. O sebeple Masal yazmak isteyen kişiler Giriş Bölümünde,  Döşeme veya Tekerleme olarak bilinen belli başlı kalıpları kullanarak başlar ve ana karakterin fiziki ve karakteristik özelliklerini anlatır.

Gelişme bölümünde olay, yer, zaman bölümüne geçilerek üstesinden gelmesi gereken bir sorunla karşı karşıya kalınır.

Sonuç bölümünde ise olaylar birbirine bağlanıp çözüme kavuşturulup, ana fikir ifade edilir.  Son bölüm olan Dilek bölümüyle de bitirilir.

Masal yazarken kullanılacak cümleler genelde “mış/miş”  geçmiş zaman kipiyle yazılır.

Yazar dilerse tekerlemelerden ve veciz sözlerden yararlanılabileceği gibi kullanılan dilin ve kelimelerin sade, akıcı ve anlaşılır olması gerekmektedir.  Masallar genellikle Çocuklar için yazıldıklarından çok uzun ve karmaşık cümlelerin kullanımından mutlak suretle kaçınılması gerekmektedir.

Masal Örnekleri ve Kahramanları

Türkiye’de çocuklar tarafından en çok sevilen ve okunan masalların bir kısmına örnek olarak: Pamuk Prenses ve 7 Cüceler, Uyuyan Güzel, Tilki ile Karga masalı, Rapunzel Masalı ve Bremen Mızıkçıları Masalları gösterilebilir.

Uyuyan güzel masalının kahramanları: Kral, kraliçe, prenses, prens ve kötü kalpli bir peridir.

Pamuk prenses masalının kahramanları: Kral, Prenses, Prens, kötü kalpli Üvey Anne, Avcı ve yedi cücelerdir.

Rapunzel Masalının kahramanları:  Anne, Baba, Kötü kalpli Cadı ve Rapunzel ve Prenstir.

Tilki İle Karga masalının kahramanları: Karga ile Tilkidir.

Bremen Mızıkacıları masalının kahramanları: Eşek, Köpek, Kedi ve Horozdur.